Przejdź do zawartości

Filip Felicjan Szumborski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Filip Felicjan Szumborski
Ilustracja
Kraj działania

Królestwo Polskie

Data i miejsce urodzenia

03.10.1771
Ostróg

Data i miejsce śmierci

19.01.1851
Chełm

Unicki biskup chełmski
Okres sprawowania

1828-1851

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

Kościół unicki (greckokatolicki) (unia brzeska)

Sakra biskupia

16.05.1830

Sukcesja apostolska
Data konsekracji

16 maja 1830

Konsekrator

Wincenty Siedlecki

Współkonsekratorzy

Mateusz Maurycy Wojakowski
Franciszek Lewiński

Filip Felicjan Szumborski (ur. 03.10.1771, zm. 19.01.1851)[1], duchowny greckokatolicki, bazylianin, w latach 1828-1851 ordynariusz unickiej diecezji chełmskiej, senator Królestwa Polskiego w czasie powstania listopadowego[2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Filip Szumborski urodził się w Ostrogu na Wołyniu, gdzie ukończył szkołę parafialną oraz kolegium bazyliańskie. W 1789 r. wstąpił do nowicjatu bazyliańskiego w Poczajowie i przybrał zakonne imię Felicjan. W 1790 r. złożył śluby zakonne i został wysłany do klasztoru we wsi Białystok koło Łucka. W latach 1793–1797 studiował teologię, prawo i historię Kościoła w Alumnacie Papieskim w Braniewie. Po ukończeniu studiów skierowany do Chełma, gdzie uzyskał święcenia kapłańskie z rąk biskupa Porfiriusza Skarbek Ważyńskiego. W latach 1802–1804 był profesorem unickiego seminarium duchownego w Chełmie. Przez szereg lat był też prywatnym nauczycielem w domach chełmskich rodzin szlacheckich: Rojewskich, Węgleńskich, Nieprzyckich. W 1811 r. został sekretarzem biskupa Ciechanowskiego. W 1814 r. został prowincjałem zakonu bazyliańskiego. Po sekularyzacji, na wniosek bpa Ciechanowskiego w 1825 r. został prałatem archidiakonem kapituły chełmskiej, a dwa lata później kapituła wybrała go na wikariusza generalnego.

Po śmierci biskupa Ciechanowskiego (07.04.1828) kapituła chełmska wybrała na administratora diecezji biskupa sufragana Wincentego Siedleckiego, który z uwagi na podeszły wiek zrezygnował z ubiegania się o godność ordynariusza. 10 grudnia 1828 r. car Mikołaj I mianował biskupem ordynariuszem Szumborskiego. Przygotowując grunt pod przyszłą likwidację unii, Mikołaj I uzyskał od papieża Piusa VIII breve z 3 lutego 1830 r., na mocy którego eparchia chełmska przestała podlegać unickiej metropolii lwowsko-halickiej i stała się diecezją podlegającą bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Dopiero po tej decyzji 16 maja 1830 r. Szumborski otrzymał w katedrze chełmskiej z rąk biskupa Wincentego Siedleckiego, w obecności łacińskich biskupów - lubelskiego Wojakowskiego i podlaskiego Lewińskiego, sakrę biskupią. Dwa dni później Mikołaj I mianował Szumborskiego senatorem Królestwa Polskiego. W obradach senatu uczestniczył Szumborski dwukrotnie - w czerwcu i w grudniu 1830. Wobec powstania listopadowego zajął pozycję pełną rezerwy i wyczekiwania. Ofiarował na rzecz rządu powstańczego połowę swojej pensji bez prawa zwrotu, ale prawdopodobnie nie wierzył w powodzenie powstania.

Jako biskup Szumborski zachowywał postawę ugodową wobec władz rosyjskich, jednak stanowczo przeciwstawiał się zmuszaniu unitów do przechodzenia na prawosławie i likwidacji odrębności Kościoła unickiego w Królestwie Polskim. W latach trzydziestych zgodził się na wprowadzenie w cerkwiach diecezji zmian upodabniających je do cerkwi prawosławnych (m.in. ponowne wstawienie ikonostasów), jednak spotkało się to z nieprzychylnym przyjęciem ze strony wiernych i duchowieństwa. W maju 1840 r. w Warszawie Szumborski spotkał się z carem Mikołajem I, a w lipcu tego roku opuścił Chełm i udał się do Petersburga, gdzie usiłowano - bezskutecznie - wywrzeć na niego presję i przekonać do przejścia na prawosławie. Po blisko półroczny pobycie w Rosji powrócił do Chełma, gdzie 14 sierpnia 1841 r. wydał list pasterski, w którym częściowo zgodził się na postulaty władz rosyjskich, domagających się oczyszczenia obrządku unickiego z naleciałości łacińskich i upodobnienia go do zwyczajów Kościoła prawosławnego. Zmiany te wywołały zaniepokojenie ze strony wiernych i duchowieństwa oraz ostrą reakcję papieża Grzegorza XVI, który w breve z 23 lutego 1842 r. skrytykował zmiany i zażądał ich odwołania. 1 marca 1844 r. Szumborski wydał do wiernych i duchownych swej diecezji bezprzykładny list pasterski, w którym przyznawał się do winy, przepraszał za zgorszenie i odwołał swój list z sierpnia 1841 r. Postępowanie biskupa spotkało się z ostrą reakcją władz rosyjskich, które nękały go w różny sposób, nie zdecydowały się jednak na usunięcie go z urzędu.

Mimo trudności, Szumborski starał się o podniesienie poziomu kształcenia w chełmskim seminarium duchownym, usiłował też przywrócić nadwątloną dyscyplinę w klasztorach bazyliańskich. W l. 1838-1848 zwizytował sześć dekanatów swojej eparchii. Wielokrotnie występował do władz rządowych w obronie interesów duchowieństwa unickiego, m.in. starał się o odzyskanie bezprawnie odebranych gruntów.

Niezależnie od obowiązków ordynariusza, Szumborski interesował się botaniką i pomologią. Pozostawił kilka zebranych przez siebie zielników, założył ogrody w Chełmie, Pokrówce i Okszowie, ponadto przez kilkanaście lat prowadził obserwacje i zapiski meteorologiczne.

Dwudziestoletnie rządy Szumborskiego były okresem umocnienia i konsolidacji unickiej diecezji chełmskiej, która mimo nacisków ze strony władz skutecznie opierała się próbom oderwania jej od jedności z Kościołem rzymskokatolickim.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. J. Lewandowski, Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875, Lublin 1996, s. 49, 75.
  2. Sebastian Ziółek, Sejm Królestwa Polskiego w okresie powstania listopadowego 1830-1831, Warszawa 2007, s. 332.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • [F. F. Szumborski] Dziennik podróży do Petersburga Filipa Szumborskiego, biskupa chełmskiego, z roku 1840, wyd. A. Petrani, "Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne" 13 (1966).
  • A. Kossowski: Felicjan Filip Szumborski (1771-1851), biskup chełmski unicki, Lublin 1937.
  • J. Lewandowski: Na pograniczu. Polityka władz państwowych wobec unitów Podlasia i Chełmszczyzny 1772-1875, Lublin 1996, s. 49, 57-73.
  • M. Szaleniec: Filip Felicjan Szumborski - unicki biskup chełmski (1771-1851), "Krakowski Rocznik Archiwalny" (12) 2006, s. 95-103.
  • P. K. Ślaza: Biskup Filip Felicjan Szumborski wobec Powstania Listopadowego, "Teka Komisji Historycznej" 7 (2011), s. 161-174.
  • P. K. Ślaza: Działalność konsystorza greckokatolickiej diecezji chełmskiej w okresie rządów biskupa Filipa Felicjana Szumborskiego (1830-1851), w: Per aspera ad astra. Materiały z XVI Ogólnopolskiego Zjazdu Historyków Studentów, t. VII: Historia Polski pod zaborami, red. A. Świątek, Kraków 2008, s. 141-154.
  • P. K. Ślaza: Naruszenia dyscypliny wśród kleru greckokatolickiego diecezji chełmskiej w okresie rządów biskupa Filipa Felicjana Szumborskiego (w świetle protokołów posiedzeń konsystorza diecezjalnego), "Teka Komisji Historycznej" 6 (2009), s. 50-72.
  • Енциклопедія українознавства. У 10-х т. / Гол. ред. Володимир Кубійович. — Париж; Нью-Йорк: Молоде Життя, 1954—1989

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]

Bp Szumborski w bazie www.catholic-hierarchy.org