Przejdź do zawartości

Cross-dressing

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Irving Berlin „This Is the Army, Mr. Jones” w wykonaniu cross-dresserów (1942)

Cross-dressing – czynność polegająca na noszeniu odzieży i innych akcesoriów powszechnie kojarzonych z płcią przeciwną w danym społeczeństwie[1]. Cross-dressing uprawiano w celu kamuflażu, dla wygody i wyrażenia siebie zarówno w czasach historycznych jak i w czasach współczesnych.

Prawie każde społeczeństwo ludzkie w całej historii posiadało role płciowe związane ze stylem, kolorem lub rodzajem odzieży, które dane płcie miały nosić. Analogicznie większość społeczeństw miała zbiór wytycznych, poglądów, a nawet przepisów określających, jaki rodzaj odzieży jest odpowiednie dla każdej płci.

Termin cross-dressing odnosi się do działania lub zachowania, nie przypisując ani nie sugerując żadnych konkretnych przyczyn lub motywów takiego zachowania. Cross-dressing nie jest równoznaczny z transpłciowością.

Terminologia

[edytuj | edytuj kod]

Zjawisko cross-dressingu to stara praktyka, którą można znaleźć opisaną nawet w Biblii[2]. Jednak terminy opisujące to zmieniają się. Anglosaski „cross-dresser” w dużej mierze zastąpił łacińskiego „transwestytę”, który zaczął być postrzegany jako termin przestarzały i obraźliwy[3][4][5]. Wynika to z tego, że termin łaciński był historycznie używany do diagnozowania zaburzeń psychicznych (np. Transwestytyzm fetyszystyczny), a termin anglojęzyczny został wymyślony przez społeczność transpłciową[3][6]. Oxford English Dictionary podaje 1911 jako najwcześniejszy cytat autorstwa Edwarda Carpentera: „Cross-dressing należy traktować jako ogólną wskazówkę i zjawisko pokrewne dla homoseksualizmu” („Cross-dressing must be taken as a general indication of, and a cognate phenomenon to, homosexuality”). W 1928 roku Havelock Ellis używał zamiennie dwóch terminów: „cross-dressing” i „transwestytyzm”. Najwcześniejsze cytaty dotyczące „cross-dressingu” i „cross-dresserów” to odpowiednio 1966 i 1976 r.[7]

Historia

[edytuj | edytuj kod]
po lewej Frances Benjamin Johnston (po prawej) pozuje z dwoma cross-dressującymi przyjaciółmi; „damę” Johnston identyfikuje jako ilustratora Millsa Thompsona.

Cross-dressing był praktykowany przez większą część zarejestrowanej historii, w wielu społeczeństwach i z wielu powodów. Przykłady istnieją w mitologii greckiej, nordyckiej i hinduskiej. W folklorze, literaturze, teatrze i muzyce istnieje bogata historia cross-dressingu takich jak kabuki i szamanizm koreański. W kontekście brytyjskim i europejskim trupy teatralne były w całości męskie, a żeńskie role podejmowane były przez chłopców.

Znana jest różnorodność postaci historycznych w różnym stopniu uprawiających cross-dressing. Wiele kobiet odkryło, że musiały przebrać się za mężczyzn, aby wziąć udział w szerszym świecie. Na przykład Margaret King przebrała się za mężczyznę na początku dziewiętnastego wieku, aby uczęszczać do szkoły medycznej, ponieważ nikt nie przyjmowałby studentek. Sto lat później Vita Sackville-West przebrała się za młodego żołnierza, aby „wyjść” ze swoją dziewczyną Violet Keppel, aby uniknąć nękania na ulicy, z którym spotkałyby się dwie kobiety. Zakaz dotyczący kobiet noszących męski strój, niegdyś ściśle stosowany, wciąż odbija się echem w niektórych społeczeństwach zachodnich, które wymagają od dziewcząt i kobiet noszenia spódnic, na przykład w ramach szkolnego munduru lub strojów biurowych[8]. W niektórych krajach, nawet w zwykłych warunkach, kobietom nadal nie wolno nosić tradycyjnie męskiej odzieży. Czasami wszystkie spodnie, bez względu na to, jak luźne i długie, są automatycznie uważane za „nieprzyzwoite”, co może podlegać surowej karze, tak jak w przypadku Lubny al-Hussein w Sudanie w 2009 r.

Odmiany

[edytuj | edytuj kod]
Drag to forma cross-dressingu jako performance'u.

Istnieje wiele różnych rodzajów cross-dressingu i wiele różnych powodów, dla których dana osoba może się w to zaangażować[9]. Niektórzy ludzie wskazują na wygodę lub styl, lub osobiste preferencje dotyczących ubrań związanych z płcią przeciwną. W takim przypadku cross-dressing nie musi być ewidentny dla innych osób. Niektórzy uprawiają cross-dressing, by szokować innych lub kwestionować normy społeczne. Niektóre osoby próbują uchodzić za członka płci przeciwnej, aby uzyskać dostęp do miejsc lub zasobów, inaczej niedostępnych.

Przebranie ze względu na płeć

[edytuj | edytuj kod]

Kobiety i dziewczęta stosowały przebranie ze względu na płeć, by uchodzić za mężczyzn, a mężczyźni i chłopcy za kobiety. Przebranie ze względu na płeć było również wykorzystywane jako narzędzie fabuły w opowiadaniu historii, szczególnie w balladach narracyjnych[10] i jest powracającym motywem w literaturze, teatrze i filmie. Historycznie niektóre kobiety przebierały się, aby podjąć zawody zdominowane przez mężczyzn lub wyłącznie mężczyzn, takie jak służba wojskowa. I odwrotnie, niektórzy mężczyźni przebrani za kobiety uciekali od obowiązkowej służby wojskowej[11] lub stosowali cross-dressing, aby pomóc w protestach politycznych lub społecznych, tak jak mężczyźni w Walii podczas zamieszek Rebecca i podczas prowadzenia Ceffyl Pren jako formy sprawiedliwości tłumu.

Dziennikarstwo wcieleniowe może wymagać przebierania się, jak w przypadku projektu Self-Made Man Norah Vincent.

Niektóre dziewczęta w Afganistanie, długo po upadku talibów, nadal są ukrywane przez swoje rodziny jako chłopcy. Jest to znane jako bacha posh[12].

Teatr i spektakl

[edytuj | edytuj kod]

Zespoły teatralne jednopłciowe często mają niektórych wykonawców, którzy przebierają się, by grać role napisane dla członków płci przeciwnej (role travesti i spodenkowe). Przebieranie się, zwłaszcza mężczyzn noszących suknie, jest często używane do uzyskania komicznego efektu na scenie i na ekranie.

Drag to specjalna forma sztuki performance oparta na akcie cross-dressingu. Drag queen to zazwyczaj mężczyzna, który występuje jako przesadnie kobieca postać, w podwyższonych kostiumach składających się z efektownej sukni, butów na wysokich obcasach, wyolbrzymionego makijażu i peruki. Drag queen może naśladować znane gwiazdy filmowe lub popowe. Faux queen to kobieta stosująca te same techniki. Drag king jest odpowiednikiem drag queen — jest kobietą, która przyjmuje męską osobowość podczas występu lub naśladuje męską gwiazdę filmową lub pop.

Fetysze seksualne

[edytuj | edytuj kod]
Transwestytyczny fetyszysta ubrany w lateksowe ubrania

Transwestytyczny fetyszysta to osoba, która uprawia cross-dressing w ramach fetyszu seksualnego. Zgodnie z czwartym wydaniem Diagnostycznego i statystycznego podręcznika zaburzeń psychicznych fetyszyzm był ograniczony do heteroseksualnych mężczyzn; jednak DSM-5 nie ma tego ograniczenia i otwiera diagnozę dla kobiet i mężczyzn, niezależnie od ich orientacji seksualnej[13].

Passing

[edytuj | edytuj kod]

Niektóre osoby, które uprawiają cross-dressing, mogą starać się stworzyć pełne wrażenie przynależności do innej płci, w tym manier, wzorców mowy i emulacji cech płciowych. Jest to określane jako passing lub „próba passingu” w zależności od tego, jak skuteczna jest dana osoba. Jest wiele filmów, książek i czasopism o tym, jak mężczyzna może bardziej przypominać kobietę[14].

Inni mogą wybrać podejście mieszane, przyjmując niektóre kobiece cechy i niektóre męskie cechy w swoim wyglądzie. Na przykład mężczyzna może nosić zarówno sukienkę, jak i brodę. Czasami nazywa się to genderfuck. W szerszym kontekście cross-dressing może również odnosić się do innych działań podejmowanych na rzecz określonej płci, takich jak pakowanie (podkreślanie męskiego wybrzuszenia krocza) lub, przeciwnie, tucking (ukrywanie męskiego wybrzuszenia krocza)[15].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. "cross-dress." The American Heritage Dictionary of the English Language, Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004.
  2. Anil Aggrawal, References to the paraphilias and sexual crimes in the Bible, „Journal of Forensic and Legal Medicine”, 16 (3), 2009, s. 109–114, DOI10.1016/j.jflm.2008.07.006, ISSN 1752-928X [dostęp 2020-03-06] (ang.).
  3. a b August, Gerri, Kennedy, Megan S., Newman, Barbara M.,: Safe spaces : making schools and communities welcoming to LGBT youth. Santa Barbara, Calif.: Praeger, 2012. ISBN 978-0-313-39368-6. OCLC 721891553. [dostęp 2020-01-25].
  4. Capuzza, Jamie C., Spencer, Leland G.,: Transgender communication studies : histories, trends, and trajectories. Lanham, Maryland. ISBN 978-1-4985-0006-7. OCLC 903489384.
  5. Zastrow, Charles,: Introduction to social work and social welfare : empowering people. Wyd. 12. Boston, MA. ISBN 978-1-305-38833-8. OCLC 967750115.
  6. David A. Gerstner, Routledge International Encyclopedia of Queer Culture, Routledge, 2006, s. 568, ISBN 978-0-415-30651-5 [dostęp 2020-03-07], Cytat: "A variety of derogatory terms are still used to describe any aspect of the transgender condition. [...] The term transvestite being older [than cross-dresser] and associated with the medical community's negative view of the practice, has come to be seen as a derogatory term. [...] The term cross-dresser, in contrast, having come from the transgender community itself, is a term seen as not possessing these negative connotations." (ang.).
  7. Home : Oxford English Dictionary. www.oed.com. [dostęp 2020-01-25]. (ang.).
  8. Liz Doig, Who's wearing the trousers? [online], news.bbc.co.uk [dostęp 2020-03-07].
  9. Rainbow Reader, Fort Wayne, Indiana
  10. Child, Francis James, 1825-1896.: The English and Scottish popular ballads. Mineola, N.Y.: Dover Publications, 2003-<>. ISBN 0-486-43145-2. OCLC 52258015. [dostęp 2020-01-25].
  11. W serialu M.A.S.H. pojawia się postać cross-dressera, który nie chciał służyć w wojsku (Max Klinger). Choć jest to sytuacja komediowa, była ona oparta na prawdziwych historiach związanych z wojskowym zakazem cross-dressingu.
  12. Anita Sethi, The Underground Girls of Kabul: The Hidden Lives of Afghan Girls Disguised As Boys by Jenny Nordberg – review, „The Observer”, 2 listopada 2014, ISSN 0029-7712 [dostęp 2020-03-07] (ang.).
  13. DSM-5 Documents: Paraphilic Disorders Fact Sheet [online], dsm5.org, 2013 [dostęp 2020-01-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-11-23].
  14. Transformation magazine; interviews for Rainbow Reader, Fort Wayne, Indiana
  15. Rankin, Sue, and Genny Beemyn. "Beyond a binary: The lives of gender‐nonconforming youth." About Campus 17.4 (2012): 2-10