Przejdź do zawartości

Dekalog VIII

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Dekalog VIII
Gatunek

film psychologiczny

Rok produkcji

1988

Data premiery

22 czerwca 1990

Kraj produkcji

Polska

Język

polski

Czas trwania

54 minuty

Reżyseria

Krzysztof Kieślowski

Scenariusz

Krzysztof Kieślowski,
Krzysztof Piesiewicz

Główne role

Maria Kościałkowska,
Teresa Marczewska

Muzyka

Zbigniew Preisner

Zdjęcia

Andrzej J. Jaroszewicz

Scenografia

Halina Dobrowolska

Kostiumy

Małgorzata Obłoza,
Halina Ćwikło

Montaż

Ewa Smal

Poprzednik

Dekalog VII

Kontynuacja

Dekalog IX

Dekalog VIII (Dekalog, osiem) – polski telewizyjny film psychologiczny z 1988 roku w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego, zrealizowany według scenariusza napisanego przezeń wraz z Krzysztofem Piesiewiczem. Jest to nominalnie ósma część cyklu filmów Dekalog, reinterpretująca ósme przykazanie Dekalogu: „Nie mów fałszywego świadectwa przeciw bliźniemu swemu”, w realiach warszawskiego Ursynowa lat 80. XX wieku.

W czasie okupacji młoda kobieta odmówiła pomocy żydowskiej dziewczynce, gdyż – jak twierdziła – religia nie pozwala jej na poświadczenie nieprawdy. Czterdzieści lat później kobiety znowu się spotykają – starsza Zofia (Maria Kościałkowska) jest profesorem etyki, a młodsza Elżbieta (Teresa Marczewska) – tłumaczką jej prac, która zjawia się w Warszawie. Okazuje się, że powody, którymi kierowała się wówczas Zofia, były inne od tych, które podała.

Fabuła

[edytuj | edytuj kod]

Profesor etyki na Uniwersytecie Warszawskim, Zofia, poznaje ocalałą z Zagłady Żydów Elżbietę, nowojorską tłumaczkę jej prac. Choć poznały się wcześniej za granicą, dopiero teraz Elżbieta zdradza historię swojego ocalenia. Podczas II wojny światowej Zofia i jej mąż odmówili schronienia Elżbiecie, sześcioletniej wówczas żydowskiej dziewczynce, która uciekła z warszawskiego getta, by szukać schronienia po aryjskiej stronie muru. Zofia i jej mąż argumentowali wówczas swoją decyzję niemożnością poświadczenia nieprawdy (mieli zostać fikcyjnymi rodzicami chrzestnymi), gdyż to było niezgodne z ich wiarą. Szczęśliwie Elżbietę przygarnęli inni Polacy, z którymi po wojnie wyjechała do Stanów Zjednoczonych. Świadomość, że dziecko przeżyło, pomaga Zofii pozbyć się ciężaru przeszłości[1][2].

Zofia ma szansę wyjaśnić prawdziwe powody, dla których nie opiekowała się Elżbietą. Jak wyjaśnia, jej rodzina działała w Armii Krajowej, a jej mąż był oficerem Kedywu (Kierownictwa Dywersji), który zajmował się zwalczaniem kolaborantów i wysoko postawionych funkcjonariuszy Gestapo i SS. uwalniając wielu więźniów. Gestapo próbowało infiltrować organizację. Do odmowy przyjęcia Elżbiety przyczyniła się informacja, iż człowiek, który przywiózł dziecko do Zofii, był podejrzany o kolaborację z Gestapo, co mogło zagrozić organizacji. Krawiec podejrzewany o kolaborację z hitlerowcami, którego Elżbieta później odwiedza, kategorycznie odmawia rozmowy o dawnych czasach. W ostatniej scenie filmu, zza krat okiennych swojego zakładu obserwuje na ulicy rozmawiające ze sobą Zofię i Elżbietę[1][2].

Obsada

[edytuj | edytuj kod]

Produkcja

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz więcej w artykule Dekalog (cykl filmów), w sekcji Produkcja.
Krzysztof Kieślowski, reżyser filmu

Dekalog VIII jest nominalnie ósmą częścią cyklu filmów telewizyjnych Dekalog, nakręconych przez Krzysztofa Kieślowskiego według scenariusza napisanego przezeń wraz z adwokatem Krzysztofem Piesiewiczem. Pomysł na film wyszedł od Kieślowskiego, który wspominał:

Przypadkowo jedna z moich przyjaciółek opowiedziała mi historię pewnej Żydówki, której ktoś obiecał pomoc i ostatecznie obietnicy nie spełnił. Wtedy zrozumiałem, że temat ten jest mi bliski i że nieźle byłoby opowiedzieć w sposób bardzo naturalny o relacjach polsko-żydowskich na co dzień, tak żeby to, co polskie, i to, co żydowskie, nie miało większego znaczenia[3].

Powstanie Dekalogu VIII przypadło na moment rozliczeń ze stosunkami polsko-żydowskimi. W 1985 roku Claude Lanzmann nakręcił serial dokumentalny Szoah o Zagładzie Żydów na ziemiach polskich, a dwa lata później Jan Błoński opublikował sławny esej Biedni Polacy patrzą na getto[4]. Piesiewicz argumentował za poruszeniem kwestii relacji polsko-żydowskich, gdyż miał w pamięci wydarzenie, o którym opowiadała mu matka – morderstwo żydowskiego niemowlęcia podczas nazistowskiej obławy na ulicy Grójeckiej. Dlatego też Piesiewicz twierdził stanowczo, iż „opowiadanie o Holokauście w Polsce i o Polakach w czasie Holokaustu powinno być opowiadaniem o winie niezarzucalnej, ale o winie. Dopiero wtedy naprawdę możemy zmierzyć się w wymiarze etycznym z tym, co działo się wokół nas, Polaków, podczas straszliwej, zbrodniczej okupacji”[5].

Role Zofii i Elżbiety Kieślowski powierzył odpowiednio Marii Kościałkowskiej oraz Teresie Marczewskiej; krawca zagrał Tadeusz Łomnicki. Zdjęcia do filmu nakręcił operator Andrzej J. Jaroszewicz. Premiera telewizyjna Dekalogu VIII odbyła się 22 czerwca 1990 roku[6].

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

Dekalog VIII był różnie odbierany przez krytyków. Joseph Cunneen ocenił film jako najlepszy w całym cyklu, ponieważ „oglądanie filmu skupiającego się na dwóch starszych kobietach, które przepracowują złożone problemy emocjonalne i etyczne, bez odniesienia do ich życia seksualnego, jest tak porywająco niezwykłe”[7]. Odmiennego zdania był Marek Haltof, umieszczając Dekalog VIII wśród najsłabszych filmów cyklu i uznając film za „zbyt dydaktyczny” w swej tezie o „złożoności czasów minionych”[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Haltof 2004 ↓, s. 101.
  2. a b Kieślowski 2015 ↓.
  3. Piesiewicz i Jazdon 2012 ↓, s. 136.
  4. Haltof 2004 ↓, s. 102.
  5. Piesiewicz i Jazdon 2004 ↓, s. 138.
  6. Dekalog VIII (1988) [online], Mediakrytyk [dostęp 2021-06-17] (pol.).
  7. Cunneen 2001 ↓, s. 84.
  8. Haltof 2004 ↓, s. 103.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]