Jan Miodek

polski językoznawca i gramatyk normatywny

Jan Franciszek Miodek (ur. 7 czerwca 1946 w Tarnowskich Górach)[2]polski językoznawca i gramatyk normatywny[3][4], profesor nauk humanistycznych, były dyrektor Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk. Jako członek Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN od 1996 r., czyli od początku jej istnienia, jest współodpowiedzialny m.in. za wszystkie uchwały ortograficzne Rady. Popularyzator wiedzy o języku, znany szczególnie jako autorytet normatywny w dziedzinie języka polskiego[5][3].

Jan Miodek
Ilustracja
Jan Miodek (2017)
Data i miejsce urodzenia

7 czerwca 1946
Tarnowskie Góry

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: kultura języka, nauka o współczesnym języku polskim
Alma Mater

Uniwersytet Wrocławski

Profesura

22 sierpnia 1995

podpis
Odznaczenia
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Medal „Za zasługi w krzewieniu wiedzy obronnej”
Wrocławski krasnal, umieszczony przed budynkiem Instytutu Filologii Polskiej, upamiętniający prof. Jana Miodka. Figurka krasnala została stworzona z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin oraz zakończenia kariery pedagogicznej profesora Miodka[1].

Od 1968 prowadzi cotygodniową rubrykę językową Rzecz o języku („Słowo Polskie”, obecnie „Gazeta Wrocławska”). Jest twórcą i prezenterem programów telewizyjnych: Ojczyzna polszczyzna (1987–2007, cotygodniowy) i Słownik polsko@polski (od 2009, cotygodniowy).

Życiorys

edytuj

Wczesne lata

edytuj

Urodził się 7 czerwca 1946 w Tarnowskich Górach jako syn Franciszka Miodka (1915–2002) i Janiny z Kowalskich[6]. W 1963 przystąpił do matury w II Liceum Ogólnokształcącym im. Stanisława Staszica w Tarnowskich Górach. Na świadectwie maturalnym miał średnią 4,9. Z wszystkich przedmiotów miał ocenę bardzo dobrą, lecz wyjątkiem była matematyka, z której dostał „4”[7].

W latach młodości marzył o zawodzie dziennikarza[8]. W 1963 rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim[8]. Po obronie pracy magisterskiej Nazwy miejscowe kulturalne typu Środa, Piątek, Wola, Osiek zaproponowano mu staż asystencki w tamtejszej katedrze języka polskiego[8].

Praca w mediach

edytuj

Od 1968 publikuje na łamach wrocławskiego dziennikaSłowo Polskie”, gdzie prowadzi rubrykę Rzecz o języku, zaś od 1987 do 2007 prowadził w Telewizji Polskiej program Ojczyzna polszczyzna. Miał też cotygodniowy felieton w „Dzienniku Zachodnim” i comiesięczny w „Śląsku”. Od 1995 prowadzi na żywo we wrocławskim oddziale TVP cykliczny program pt. Profesor Miodek odpowiada. Publikował również w miesięczniku „Wiedza i Życie”.

Od 2009 roku prowadzi na antenie TVP Polonia program Słownik polsko@polski, w latach 2009–2013 wraz z Agatą Dzikowską, następnie w okresie wrzesień 2013–czerwiec 2014 wraz z Magdaleną Bober, a od września 2014 roku współprowadzącą program jest dr Justyna Janus-Konarska. Podczas programu widzowie z Polski i zagranicy mogą zadawać pytania dotyczące języka polskiego za pośrednictwem internetowego komunikatora Skype lub wysyłając e-maile.

Od 2015 r. współtworzy cykl programów Polska z Miodkiem, w których w ciągu kilku minut wyjaśnia pochodzenie nazw polskich miast, regionów, jezior itp. Premierowe emisje odbywają się na antenie TVP Polonia, a wszystkie wydania (122 materiały – sierpień 2018) dostępne są w serwisie TVP VOD.

W swojej działalności reprezentuje preskryptywne podejście do języka[3].

Proces przeciwko Grzegorzowi Braunowi

edytuj

W 2007 r. wytoczył proces o zniesławienie publicyście Grzegorzowi Braunowi, który publicznie oskarżył go o współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa. Sąd drugiej instancji prawomocnym wyrokiem nakazał Braunowi przeprosiny i wpłacenie grzywny na cele dobroczynne. W uzasadnieniu sąd stwierdził m.in., że publicysta dopuścił się „rażącego niedbalstwa” i „w znacznym stopniu naruszył dobra osobiste, cześć i dobre imię” Jana Miodka[9][10]. W 2009 roku wyrok został podtrzymany przez Sąd Najwyższy[11]. 29 maja 2010 Grzegorz Braun złożył skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka[12], powołując się na artykuł 10 (prawo do wolności słowa) Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Postępowanie rozpoczęło się 14 marca 2013[12] i zakończyło się w listopadzie 2014 wyrokiem Trybunału stwierdzającym, że polskie postępowania sądowe bezspornie naruszyły wolność wypowiedzi i skazującym Polskę na wypłacenie odszkodowania i zadośćuczynienia Grzegorzowi Braunowi[13].

Działalność naukowo-dydaktyczna

edytuj

W 1983 otrzymał stopień naukowy doktora habilitowanego, a także stanowisko docenta Uniwersytetu Wrocławskiego. Podstawę kolokwium stanowiły dwie książki – Rzecz o języku. Szkice o współczesnej polszczyźnie oraz Kultura języka w teorii i praktyce.

Od maja 1989 do sierpnia 2016 był dyrektorem Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1991 senat tej uczelni przyznał mu stanowisko profesora nadzwyczajnego, a w 1995 Miodek odebrał tytuł profesorski z rąk prezydenta Lecha Wałęsy. 20 października 2005 został doktorem honoris causa Pedagogicznego Uniwersytetu Wileńskiego, a 10 marca 2006 roku otrzymał ten tytuł na Uniwersytecie Opolskim[14].

Życie prywatne

edytuj

W 1968 poślubił Teresę Taczanowską, którą poznał w czasie studiów. W 1976 urodził im się syn Marcin (doktor nauk humanistycznych i pracownik Instytutu Filologii Germańskiej UWr).

Prywatnie jest kibicem Ruchu Chorzów[15].

Odznaczenia

edytuj

Nagrody

edytuj
 
Prof. Miodek podczas wykładu społecznego „Uniwersytetu w Bielicach” (VI 2002)

Jest laureatem wielu nagród, m.in. Nagrody im. Wojciecha Korfantego, Śląskiej Nagrody im. Juliusza Ligonia (2006), Nagrody im. Profesora Hugona Steinhausa, Towarzystwa Przyjaciół Śląska w Warszawie, Loży Liderów w Katowicach, Ministra Edukacji Narodowej, rektora Uniwersytetu Wrocławskiego oraz „Złotej Kuli”, przyznawanej przez Wrocławską Izbę Gospodarczą. Dwukrotnie został wybrany najpopularniejszym mieszkańcem Wrocławia; jest również honorowym obywatelem Wrocławia[20], Tarnowskich Gór i Kalet oraz singularis incola wsi Bielice. W 2016 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Dolnego Śląska Civi Honorario[21].

Jest wielokrotnym laureatem telewizyjnych „Wiktorów” (1988, 1991, 1998) oraz „Superwiktora” za całokształt twórczości w 1998 roku. Znalazł się także na czwartej pozycji w plebiscycie organizowanym przez tygodnik Polityka na najwybitniejsze postacie telewizji XX wieku (2000).

W 2019 r. Miodek został wyróżniony przez MPK Wrocław, które zwróciło się do niego o nagranie zapowiedzi przystanku „Uniwersytet Wrocławski”[22].

Epizod aktorski

edytuj

Profesor Jan Miodek w odcinku serialu „Licencja na wychowanie”, wyemitowanym w TVP2 dnia 22 kwietnia 2010 roku, zagrał rolę samego siebie.

W filmie „Wtorek” użyty został fragment programu Ojczyzna polszczyzna z udziałem profesora Miodka.

Wybrane publikacje

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Profesor Jan Miodek ma swojego krasnala. Są do siebie podobni?. krasnale.pl, 2016-06-29. [dostęp 2017-08-04].
  2. prof. dr hab. Jan Miodek. tmjp.pl. [dostęp 2021-11-26].
  3. a b c Maciej Ratajczak, Małgorzata Rocławska-Daniluk, Polish in supplementary schools in Great Britain: A case study of the Polish School of Manchester, „Beyond Philology”, 15 (1), Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2018, s. 172, ISSN 1732-1220 (ang.).
  4. Jerzy Bralczyk, Opinia o dorobku Profesora Jana Miodka, przygotowana przez prof. Jerzego Bralczyka z Uniwersytetu Warszawskiego (fragment), wyd. nr 1–2 (67–68), 2006, s. 23, ISSN 1427-7506 [dostęp 2019-01-02].
  5. Agata Pustułka, Miodek: – Proszę przy mnie nie używać tego słowa, nie cierpię go [online], plus.dziennikzachodni.pl, 14 października 2016 [dostęp 2019-01-02].
  6. Nota biograficzna na stronie potomków Sejmu Wielkiego.
  7. Prof. Jan Miodek skończył 70 lat. Tak wyglądał w młodości. apynews.pl. [dostęp 2017-08-20].
  8. a b c Akademia Obywatelska [online], www.math.uni.wroc.pl [dostęp 2020-01-09].
  9. Profesor Miodek wygrał w sądzie z Braunem, Gazeta Wrocław, 3.07.2008. miasta.gazeta.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-04)].
  10. Braun ma przeprosić prof. Miodka.
  11. PAP: Prof. Miodek wygrał w SN: Braun ma go przeprosić. 10 września 2009, 2009-09-10. [dostęp 2009-09-10].
  12. a b Application no. 30162/10 Grzegorz Michal Braun against Poland. hudoc.echr.coe.int, 29 maja 2010. (ang.).
  13. ETPC: Polska naruszyła prawo reżysera G. Brauna do swobody wypowiedzi. onet.pl, 4 listopada 2014.
  14. Doktorzy Honoris Causa UO. [dostęp 2011-02-16].
  15. Marcin Zasada: Prof. Miodek o Ruchu Chorzów na czele I ligi: „Wracamy gdzie naszej miejsce. Wierzę w awans i… 15. mistrzostwo”. Ślązag.pl, 20 września 2022. [dostęp 2024-03-02].
  16. Wręczenie medali Gloria Artis. mkidn.gov.pl, 2015-06-16. [dostęp 2016-02-20].
  17. Bogumił Dudczenko. Prof. Jan Miodek – Zasłużonym dla Polszczyzny. „Przegląd Uniwersytecki”, s. 10, marzec 2014. Wrocław: Uniwersytet Wrocławski. ISSN 1425-798X. [dostęp 2015-03-01]. 
  18. Spotkanie pasjonatów kultury. wojsko-polskie.pl, 1 czerwca 2012. [dostęp 2014-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (27 grudnia 2014)].
  19. Legitymacja odznaczenia (zdjęcie). wojsko-polskie.pl, 1 czerwca 2012. [dostęp 2014-12-27].
  20. Civitate Wratislaviensi Donatus. Biuletyn Rady Miejskiej. [dostęp 2023-12-26].
  21. Uchwała Nr XXV/817/16 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 29 IX 2016 r.
  22. Wrocław. Prof. Jan Miodek zapowiada przystanek „Uniwersytet Wrocławski” [online], www.transport-publiczny.pl, 15 listopada 2019 [dostęp 2019-11-19].

Linki zewnętrzne

edytuj