واسهنگتۆن، دسترجتئۆ ف جۆلومبا

واسهنگتۆن، دسترجتئۆ ف جۆلومبا واسهنگتۆن
باژارێن پایتەخت
ئالا نیشان جۆاتئۆ فئا رمس
درووشم:  ژوستتائۆ منبوس (ژوستجە فۆرئا لل، 1871–)
واسهنگتۆن، دسترجتئۆ ف جۆلومبا ل سەر نەخشەیێ
واسهنگتۆن، دسترجتئۆ ف جۆلومبا
کۆۆردینات: 38°53′42″بک 77°2′12″را / 38.89500°بک 77.03667°را / 38.89500; -77.03667
پارزەمین	ئامەریکایا باکور
دەولەت	دەولەتێن یەکبوویی یێنئا مەریکایێ
ل بەشائی داری	دسترجتئۆ ف جۆلومبا
پایتەختا	دەولەتێن یەک��وویی یێنئا مەریکایێ (1790–) دسترجتئۆ ف جۆلومبا
دەمائا ڤابوونێ	16 تیرمەه 1790
ئیداری
• شارەدار	مورەل بۆوسەر (2014 واسهنگتۆن، د.ج. مایۆرالئە لەجتۆن، 2018 واسهنگتۆن، د.ج. مایۆرالئە لەجتۆن، 8، پارتیا دەمۆکراتیک، 2015–)
قادا رووەردێ
• گشتی	177 کم2 (68 سق م)
بلنداهی	72 م (236 فت)
نفووس	689.545 (2020)
دەم	ئەاستەرن تمە زۆنە ئوتج-5 ئوتج-4 ئامەرجا/نەو_یۆرک
کۆدا تەلەفۆنێ	202
مالپەر	دج.گۆڤ/
بگوهێرە - ویکیدانەیێ بگوهێرە

واسهنگتۆن، د.ج. ب فەرمی دسترجتئۆ ف جۆلومبا کو ب گەلەمپەری وەک واسهنگتۆن، د.ج. تێ بناڤکرن، پایتەختا دەولەتێن یەکبوویی یێنئا مەریکایێ یە کو ب بریارا قانونەک تایبەت ل سەر پەراڤێ چەمێ پۆتۆماکێ هاتیەئا ڤاکرن. واسهنگتۆن، د.ج. ل رۆژهلاتا پەراڤێ چەمێ پۆتۆمەکێ ب قانونەک تایبەت هاتیەئا ڤاکرن کو سنۆرێ باشوورێ رۆژاڤایێ ڤیرژینیا پێک تینەئوو لئا لیێ باکورئوو رۆژهلاتێ ڤە ژی ب ماریلاند رە سنۆرئە . ناڤێ واسهنگتۆنێ ژ ناڤێ گەۆرگە واسهنگتۆن کو باڤێ دامەزرینەر، فەرماندارێ گشتی یێئا رتێشا پارزەمینێ یا د شەرێ شۆرەشگەری یائا مەریکیز کو یەکەم سەرۆکێ دەولەتێن یەکبوویی یێنئا مەریکایێ یە، هاتیە وەرگرتن.^[1]

ژ بەر کو باژێر ناڤەندا هکوومەتا فەدەرالئا دەولەتێن یەکبوویی یەئوو گەلەک رێخستنێن ناڤنەتەوەیی ل باژێرئە واسهنگتۆن، د.ج بوویە پایتەختەک گرینگئا سیاسی یا جیهانێ.^[2] باژێر ل دەولەتێن یەکبوویی باژارێ هەشتەمینە کو هەری زێدە گەشتیار سەرلێدانا باژێر دکنئوو ژ سالا 2019ان ڤر ڤە زێدەتری 2 ملیۆن کەس سەرلێدانا باژێر کرنە.^[3]

دەستوورا بنگەهین دەولەتێن یەکبوویی باژێر وەک ناڤچەیەک فەدەرال د بن دادرێسیا تایبەتی یا کۆنگرەیا دەولەتێن یەکبوویی دە دەستنیشان دکە. واسهنگتۆن، د.ج. نە بەشەک ژ پارێزگەهێن دەولەتێن یەکبوویی یە. قانوونا نشتەجهیێ کو د 16ێ تیرمەها سالا 1790ان دە هاتیە پەژراندن،ئا ڤاکرنا ناڤەندەک پایتەخت ل سەر چەمێ پۆتۆماکێ دپەژرینە. باژار د سالا 1791 دە هاتەئا ڤاکرنئوو کۆنگرە د سالا 1800ان دە روونشتنا خوە یا یەکەم ل باژێر پێکئا نیە.^[4]

د سالا 1801ان دەئا خا بەرێ کو بەشەک ژ ماریلاندئوو ڤرگنائوو تەڤی نشتەجهێن گەۆرگەتۆونئوو ئالەخاندرا بوو، ب فەرمی وەکی ناڤەندەک فەدەرال هاتە ناس کرن. د سالا 1846ان دە کۆنگرەیێئا خا کو ژ هێلا ڤیرژینیا ڤە هاتیە ڤەگەراندن، تەڤی باژارێئا لەخاندرا پاشڤە ڤەگەراند. د سالا 1871ان دە، کۆنگرەیێ ژ بۆ بەشا مایی یا ناڤەندێ کو تەنێ سێ سالان دۆماند، ژ بەر سەدەمێن جووربەجوور، تەڤیئا ستەنگیێن لێچوونێ، هکوومەتەک شارەداری یا یەکانەئا ڤا کر.^[5] ژ سالێن 1880ان ڤر ڤە گەلەک هەولێن نەسەرکەفتی چێبوون کو باژار ببە پارێزگەه. قانوونەک ژبۆ کو باژێر ببە یەک ژ پارێزگەهێن دەولەتێن یەکبوویی یێنئا مەریکایێ د سالا 2021ان دە ژ مەجلیسا نوونەران دەرباس بوو لێ ژ هێلا سەناتۆیا دەولەتێن یەکبوویی ڤە نەهاتیە پەژراندن.^[6]

دەما کو ەورۆپی هاتنئوو د دەستپێکا سەدسالا 17ان دە هەرێم داگر کرن،ئە شیرێن جهێرەنگئێ ن گەلێ پسکاتاواییاخڤئا لگۆنکوییان کو وەکی کۆنۆیی ژی تێ زانین، لئە ردێن دەردۆرا چەمێ پۆتۆماکێ دژیان. ناجۆتجهتان�� کو ژ هێلا میسیۆنەرێن کاتۆلیک ڤە ناکستیس ژی تێ گۆتن، ل دەردۆرا چەمێئا ناکۆستیا ل واسهنگتۆنا د.ج. یائی رۆ پەڤچوونێن ب کۆلۆنیستێنئە ورۆپیئوو ئە شیرێن جیران رە د داویێ دە گەلێ پسکاتاوایی نەچار هێشت کو کۆچ ببنئوو هنەک ژ وان د سالا 1699ان دە ل نێزی پۆینتئا رۆکس، ماریلاند، ژ خوە رە نشتەجیهەک نووئا ڤا کرن.^[7]

بەری دامەزراندنا باژێر وەکی پایتەختا نەتەوەیی یا د سالا 1800ان دە، پایتەختا نەتەوە باژارێ پهلادەلپها بوو کو د دەما شۆرەشائا مەریکی دەئوو ئە نجامێن وێ ژ گولانا سسالس 1775ان هەتا تیرمەه سالا 1776ان کانوونا سالا 1776ان هەتا سبات 1777ان،ئا دارا سالا 1777ان هەتائی لۆنا سالا 1777ان، تیرمەه سالا 1778ان، تیرمەه سالا 1778ان هەتائا دار سالا 1781انئوو ژئا دارا سالا 1783ام هەتا 17ێ هەزیرانێ باژێر ل سەر پێنج بوویەرێن جهێرەنگ وەکی پایتەخت خزمەت کریە. کۆنگرەیا پارزەمینێ ل پێنج جهێن دنئێ ن کو هاتیە لدارخستنئە ڤ ن: یۆرک، پەننسیلڤانا دئی لۆنا 1777 دە، پرنجەتۆن، نەو ژەرسەی د سالا 1783ان دە،ئا نناپۆلس، ماریلاند ژ مژدار سالا 1783ان هەتا تەباخا سالا 1784ان، ترەنتۆن، نەو ژەرسەی ژ مژدارێ هەیا کانوونا سالا 1784نئوو نەو یۆرک جتی ژ چلەیا سالا 1785ان هەتائا دارا سالا 1789ان.

د 6ێ جۆتمەها سالا 1783ان دە، پشتی کو پایتەخت ژ هێلا سەرهلدانا پەنسیلڤانیا یا 1783ان ما بێ نەچار کو ل پرنجەتۆن، نەو ژەرسەیێ ب جه ببە، کۆنگرەیێ بریار دا کو جهەک نوو ژ بۆ باژێر بفکرە. دۆترا رۆژێ،ئە لبردگە گەرری یا ماسساجهوسەتتس دەستنیشان کر "کوئا ڤاهیێن ژ بۆ کارانینا کۆنگرەیێ ل پەراڤێن دەلاوارە ل نێزی ترەنتۆن، یان پۆتۆماک کو ل نێزیکی گەۆرگەتۆونێ وەرن چێکرن، ب شەرتێ کو ناڤچەیەک گونجان ل سەر یەک ژ چەمان وەکی کو ل ژۆر ژ بۆ باژارەک فەدەرال هاتیە دەستنیشان کرن وەرە پەیدا کرن."^[8]

د ژمارەیا 43 یا فەدەرالی دە کو 23ێ چلەیا سالا 1788 هاتە وەشاندن، ژامەس مادسۆنئا رگوو کر کو هکوومەتا نوو یا فەدەرال دێ هەوجەیێ دەستهلاتداریێ ل سەر سەرمیانەک نەتەوەیی بکە کو ژ بۆ پاراستنئوو ئە ولەهیا خوە پەیدا بکە.^[9] سەرهلدانا پەننسیلڤانا یا 1783ان تەکەز کر کو پێدڤی یە کو هکوومەتا نەتەوەیی ژ بۆئە ولەهیا خوە پشتا خوە نەدە پارێزگەهەک.^[10]

گۆتارا یەکەم، بەشا حەشتێ یا دەستوورا بنگەهینئا دیئا دەستوور ددە کو دامەزراندنا "ناڤچەیەک (ژ دەه ملە چارگۆشە زێدەتر نەبە) وەکی کو ب ڤەقەتاندنا پارێزگەها تایبەتیئوو ب پەژراندنا کۆنگرەیێ کو ببە جهێ هکوومەتا دەولەتێن یەکبوویی، لێ بەلێ د ماکەزاگۆنێ دە جهەک ژ بۆ پایتەختێ نەهاتیە دیارکرن.^[11] د پەیمانا سالا 1790ان دە، مادسۆن،ئا لەخاندەر حاملتۆنئوو تهۆماس ژەففەرسۆن ل هەڤ کرن کو هکومەتا فەدەرال دێ دەینێن شەرێ شۆرەشگەری یێن مایی یێن هەر پارێزگەهێ بدە بەردێلائا ڤاکرنا سەرمایەیا نەتەوەیی یا نوو یێ ل دەولەتێن یەکبوویی یێن باشوور.^[12]

د 9ێ تیرمەها 1790ان دە، کۆنگرەیێ قانوونا نشتەجیهیێ پەژراند کوئا ڤاکرنا سەرمایەک نەتەوەیی ل سەر چەمێ پۆتۆماکێ پەژراند. ل گۆری قانوونا نشتەجیهبوونێ، جیهێ راستین ژ هێلا سەرۆک گەۆرگە واسهنگتۆن ڤە هاتە هلبژارتن کو د 16ێ تیرمەها سالا 1790ان دە پێشنوومەیا قانوونێ هاتەئی مزە کرن. ژئا خا کو ژ هێلا ماریلاندئوو ڤرگنا ڤە هاتیە بەخشاندن،ئا وایێ دەستپێکێ یێ ناڤچەیا فەدەرال چارگۆشەیەک بوو کو ژ هەرئا لی ڤە 16 کم بووئوو ب تەڤاهی 259 کم² بوو.^[13]

دو نشتەجهێن بەریا نها د ناڤئا خێ دە بوونئە ڤ ن: بەندەرا گەۆرگەتۆون کو د 1751ان دە هاتیە دامەزراندنئوو باژارێئا لەخاندرا، ڤیرژینیا کو د 1749ان دە هاتیە دامەزراندن.^[14] د سالا 1791ئوو د سالا 1792ان دە تیمەک ب سەرۆکاتیائا ندرەوئە للجۆتت، تەڤی برایێنئە للجۆتت ژۆسەپهئوو بەنژامنئوو ستێرناسێئا فرۆامەریکی بەنژامن باننەکەر ل سەر سنۆرێن ناڤچەیا فەدەرال لێکۆلین کرنئوو کەڤرێن سنۆر ل هەر خالەک میلێ دانین کو گەلەک ژ ڤان کەڤران هێ ژی ل بەر خوە ددن.^[15][16]

پشترە رە باژارەک نوو یا فەدەرال ل پەراڤا باکورئا چەمێ پۆتۆماکێ، ل رۆژهلاتێ گەۆرگەتۆونێ هاتەئا ڤاکرن. د 9ێئی لۆنا سالا 1791ان دە سێ کۆمیسیۆنێن کو چاڤدێریائا ڤاکرنا پایتەختێ دکن، ناڤێ باژێر ژ بۆ روومەتا سەرۆک واسهنگتۆن ناڤێ واسهنگتۆن ل باژێر دانین. د هەمان رۆژێ دە ناڤچەیا فەدەرال ب ناڤێ کۆلۆمبیا هاتە بناڤکرن کو فۆرما مێ یا جۆلومبوس کو ژ بۆ دەولەتێن یەکبوویی ناڤەک هەلبەستی بوو کو د وێ دەمێ دە ب گەلەمپەری دهات بکارئا نین.^[17] کۆنگرەیێ د 17ێ چریا پاشینا سالا 1800ان دە ل ور روونشتنا خوە یا یەکەم پێکئا نی.^[18]

کۆنگرەیێ قانوونائۆ رگانیکئا ناڤچەیا کۆلۆمبیایێ یا سالا 1801ان پەژراند کو ب فەرمی ناڤچەیێئۆ رگانیزە کرئوو تەڤاهیائا خێ خست بن کۆنترۆلا تایبەتی یا هکوومەتا فەدەرال. قادا د ناڤ ناڤچەیێ دە ل دو ویلایەتان هاتەئۆ رگانیزە کرن کو ویلایەتا واسهنگتۆن ل رۆژهلاتئوو باکورێ پۆتۆماکێئوو ویلایەتائا لەخاندرا ل رۆژاڤائوو باشوور د ناڤ دە بوو.^[19] پشتی دەرباسبوونا قانوونێ، وەلاتیێن ل ناڤچەیێئێ دی وەکی نشتەجیهێن ماریلاند یان ڤیرژینیایێ نەهاتن هەسباندنئوو ڤێ یەکێ نوونەرتیا وان د کۆنگرەیێ دە ب داوی کر.^[20]

د 24ێ تەباخا سالا 1814ان دە د دەما شەرێ سالا 1812ان دە، هێزێن بریتانی پشتی کو هێزەکئا مەریکی ل بلادەنسبورگ تێک برن، باژار داگر کرنئوو باژێر شەوتاندن. ژ بۆ تۆلهلدانا کریارێن وێرانکرنا لەشکەرێنئا مەریکی یێن ل کانادایا بریتانی ل باژێرئا گر بەردان گەلەکئا ڤاهیێن کو د ناڤ دە جاپتۆل،ئا ڤاهیا خەزینەیێئوو قەسرا سپی هەبوون. د شەواتا واسهنگتۆنێ دە هەمووئا ڤاهیێن هاتن شەوتاندن، لێبەلێ ژ بەر باهۆزەکئی نگلیز نەچار دمینن کو پشتی 24 دەمژمێران باژێر ڤالا بکن.^[21] پشتیئێ ریشائی نگیلیزان پرانیائا ڤاهیێن هکوومەتێ بئا وایەکی بلەز هاتن تەمیرکرن; لێبەلێ جاپتۆل د وێ دەمێ دە ب پرانی د بن چێکرنێ دە بوو کو هەیا سالا 1868ان د فۆرما خوەیا هەیی دە تەمام نەبوو.^[22]

د سالێن 1830ان دە، باشوورێ ناڤچەیائا لەکساندریایێ ژ بەر کو ژ هێلا کۆنگرەیێ ڤە هاتبوو پشتگووه کرن ژ هێلائا بۆری ڤە پاشڤە مابوو.^[23]ئا لەکساندریا د بازرگانیا کۆلەیانئا ناڤخوەیی دە بازارەک سەرەکە بووئوو نشتەجیهێنئا لیگرێ کۆلەتیێ دترسیان کو ب بەتالکرنا کۆنگرەیێ دە کۆلەتیا ل ناڤچەیێ بقەدەئوو ئا بۆریا هەرێمی بێتر تێک ببە. حەموەلاتیێنئا لەکساندریا داخواز ژ ڤیرژینیایێ کرن کو ب پێڤاژۆیەک کو وەکی پاشڤەچوون تێ زانینئا خا کو ژ بۆئا ڤاکرنا ناڤچەیێ بەخش کربوو ڤەگەرینن.^[24]

جڤاتا گشتی یا ڤیرژینیا د سباتا سالا 1846ان دە دەنگ دا کو ڤەگەراندنائا لەخاندرا قەبوول بکە. د 9ێ تیرمەها سالا 1846ان دە، کۆنگرە پێشتر چوو، رازی بوو کو هەمیئا خا کو ڤیرژینیا د دەما دامەزراندنا خوە دە ژ ناڤچەیێ ڤەقەتاندبوو ڤەگەرینە.ئە ڤ یەک دبە سەدەم کو ب تەنێ قادا ناڤچەیێ ژ بەشا ژ هێلا ماریلاند ڤە هاتیە بەخشاندن بمینە. لهەڤهاتنا سالا 1850ان کو ترسائا لەکساندریایێنئا لیگرێ کۆلەتیێ پشتراست دکە، بازرگانیا کۆلەیان ل ناڤچەیێ قەدەخە کر.^[25]

دەستپێکا شەرێ ناڤخوەیی یێئا مەریکی یا سالا 1861ان دە دبە سەدەما بەرفرەهبوونا هکوومەتا فەدەرالئوو تەڤی هاتنا مەزنئا کۆلەیێنئا زاد، دبە سەدەما مەزنبوونا بەربچاڤئا نفووسا باژێر.^[26] نەه مەه بەریا داخویانیا سەربەستیێ ل ناڤچەیێ کو ل دۆرا 3.100 کۆلە هاتنەئا زادکرن، سەرۆکئا براهام لنجۆلن د 1862ان دە قانوونا سەربەستبەردانێئی مزە کر کو کۆلەتیا ل ناڤچەیێ ب داوی کر. د سالان 1868ان دە کۆنگرەیێ مافێ نشتەجیهێن مێرئێ نئا فرۆامەریکی یێن ناڤچەیێ دا کو د هلبژارتنێن شارەداریێ دە دەنگ بدن.^[26]

د سالا 1870ان دە، نفووسا ناڤەندێ ژ سەرژمێریا بەرێ ژ %75 زێدە بووئوو گهیشت نێزیکی 132.000 کەسان.^[27] د گەل مەزنبوونا باژێر، لێبەلێ ل واسهنگتۆنێ هێژ ژی رێیێنئا خێ هەبوونئوو باژێر د وارێ پاقژیا دە گەلەک پاشڤە مابوو. چەندئە ندامێن کۆنگرەیێ پێشنیار کرن کو پایتەخت بەر ب رۆژاڤا ڤە بێ بەرفرەهکرن لێ سەرۆک ئولیسسەس س. گرانت ڤێ پێشنیارێ نەپەژراند کو جارەکە ڤێ پێشنیارێ بنرخینە.^[28]

کۆنگرەیێ قانوونائۆ رگانیکئا سالا 1871ان پەژراند کو دەستوورنامەیێن کەسانە یێن باژارێن واسهنگتۆنئوو گەۆرگەتۆون بەتال کر، ویلایەتا واسهنگتۆن بەتال کرئوو هکوومەتەک هەرێمی یا نوو ژ بۆ تەڤاهیا دسترجتئۆ ف جۆلومبائا ڤا کر کو "باژارێ واسهنگتۆن...ب قانوونی ژ ناڤچەیا کۆلۆمبیایێ نایێ جودا کرن."

پشتی ڤەسازکرنێ د 1873 دە دەرۆک گرانتئا لەخاندەر، رۆبەی سهەپهەرد وەکی والیێ هەرێما کۆلۆمبیایێئە رکدار کر. سهەپهەرد دەستوور دا پرۆژەیێن مەزنئێ ن کو ب پرۆژەیان باژار پر نووژەن هاتیە کرن لێ د داویێ دە هکوومەتا ژ بەر ڤێ یەکێئی فلاس دکە. د سالا 1874ان دە کۆنگرەیێ ل هکوومەتا هەرێمێ ب دەستەیەک کۆمیسەرانئا سێ-ەندام گوهەرت.^[29]

د سالا 1888ان دە یەکەم ترامڤایێن مۆتۆری یێن باژێر دەست ب کارووبارێ کرن. داناسینا وان ل دەڤەرێن هەرێمێن ل دەرڤەیی سنۆرێنئۆ ریژینالئێ ن باژارێ واسهنگتۆنێ دبە سەدەما بەرفرەهبوونێ کو د ناڤ چەند دەه سالێن پێش دە رێ ل بەر بەرفرەهبوونا هەرێمێ ڤەکر. تۆرا کۆلانا گەۆرگەتۆونئوو هوورگولیێنئی داری یێن دن ب فەرمی د سالا 1895ان دە ب باژارێ واسهنگتۆنێ رە هاتن یەک کرن.^[30] لێبەلێ، باژار خوەدیێ شەرتئوو مەرجێن خانیانئێ ن نەباشئوو کارێن گەلەمپەری یێن تەنگ بوو کو دبە سەدەم کو ببە یەکەم باژار د نەتەوە دە کو د دەستپێکا سەدسالا 20ان دە وەکی بەشەک ژ تەڤگەرا جتی بەاوتفول د ناڤ پرۆژەیێن نووڤەکرنا باژاری دە دەرباس دبە.^[31]

زێدەبوونا لێچوونێن فەدەرال دئە نجاما پەیمانا نوو دە د سالێن 1930ان دە دبە سەدەمائا ڤاکرنائا ڤاهیێن هکوومەتێ، بیرانینئوو موزەخانەیێن نوو ل هەرێمێ کو هەر چەند سەرۆکێ لژنەیا بنگەهینئا مەجلسێ یا بەرپرسیارێن ناڤچەیێ رۆسسئا . جۆللنس ژ مسسسسپپ قوتکرنا فۆنێن ژ بۆ رەفاهئوو پەروەردەهیا نشتەجهێن هەرێمی رەوا کرئوو گۆت دڤێ "هلبژێرێن من دێ ل هەمبەر خەرجکرنا دراڤ ل نیگاران بسەکنن."^[32][33]

شەرێ جیهانێ یێ دویەم بوویە سەدەما بەرفرەهبوونا کارمەندێن فەدەرالێن ل باژێر کو د سالا 1950ان دە نفووسا ناڤچەیێ گهیشتیە لووتکەیا نفووسێ یا 802.178 کەسئا ن.^[34]

گوهەرتنا 23یەمئا دەستوورا بنگەهینئا دەولەتێن یەکبوویی کو د سالا 1961ان دە هاتە پەژراندن، دایینا سێ دەنگان ل ناڤچەیێ ژ بۆ هلبژارتنا سەرۆکئوو جیگرێ سەرۆک لێ دیسا ژی نشتەجهێن باژێر د کۆنگرەیێ دە نوونەرتیا وان پێک نەهات.^[35]

پشتی کوشتنا رێبەرێ مافێن سیڤیلان مارتن لوتهەر کنگ ژر، د 4ێئا ڤرێلا سالا 1968سن دە، سەرهلدانەک ل ناڤچەیێ، ب تایبەتی ل کۆلانێنئو  سترەەت، 14ته سترەەت، 7ته سترەەتئوو ح سترەەت کو ب گرانی دەڤەرێن نفووسئوو بازرگانی یێن رەش لێ ژیان دکرن، دەرکەتن. سەرهلدانێ سێ رۆژان بەردەوام کر هەتا کو زێدەتری 13.600 لەشکەرێن فەدەرالئوو پاسدارێن نەتەوەیی یێنئا رتێشا واسهنگتۆن، دجیێ کو توندووتووژیا سەرهلدانێ راوەستاند. گەلەک فرۆتگەهئوو ئا ڤاهیێن دن هاتن شەوتاندنئوو ژ نوو ڤەئا ڤاکرنا فرۆتگەهان هەتا داویا سالێن 1990ان تەمام نەبوون.^[36]

د 1973ان دە کۆنگرەیێ قانوونا رێڤەبریا خانی یا دسترجتئۆ ف جۆلومبا پەژراند کو ژ بۆ ناڤچەیێ شارەدارەک بژارتیئوو مەجلیسەک 13-ەندام پەیدا دکە.^[37] د سالا 1975ان دە والتەر واسهنگتۆن دبە یەکەم شارەدارێ بژارتی کو یەکەم شارەدارێ ژ کەسێن رەشئە .^[38]

ژ سالێن 1980ان ڤر ڤە، تەڤگەرێن پارێزگەهیێ یا د.ج. زێدە بوون. د سالا 2016ان دە، رەفەراندوومەک ل سەرئە یالەتا د.ج.ئە نجام دا کو ژ سەدی 85 پشتگری د ناڤ دەنگدێرێن ناڤچەیێ دە دا کو واسهنگتۆن ببە 51ەمینئە یالەتا دەولەتێن یەکبوویی. دئا دارا سالا 2017ان دە نوونەرا کۆنگرەیا د.ج.ئە لەانۆر حۆلمەس نۆرتۆن پێشنوومەیەک ژ بۆ پارێزگەها د.ج. یێ پێشکێش کر. د سالێن 2019ئوو 2021ان دە وەکی قانوونا پەژراندنێ یا واسهنگتۆن، د.ج. ژ نوو ڤە هاتە دەستنیشان کرن کو مەجلیسا نوونەرانئا دەولەتێن یەکبوویی قانوونێ د نیسانا سالا 2021ان دە پەژراندیە.

واسهنگتۆن، د.ج. ل هەرێمائا تلانتیکئا ناڤەندی یا ل دەریایا رۆژهلاتێ یا دەولەتێن یەکبوویی یە. رووبەرا باژێر ب گشتی 177 کم² یە کو ژ ڤێ رووبەرێ 158،1 کم²ئە ردئوو 18،9 کم² (% 10،67)ئا ڤئە . حەرێم ل باکورێ رۆژاڤا ب ویلایەتا مۆنتگۆمەری، ماریلاند رە سنۆرئە ; ویلایەتا پرنجە گەۆرگە، ماریلاند، ل رۆژهلات;ئا رلینگتۆن جۆونتی، ڤیرژینیا، ل رۆژاڤا;ئوو ئا لەخاندریا، ڤیرژینیا، ل باشوورێ باژێرئە .

بەراڤا باشوورێ چەمێ پۆتۆماکێ سنۆرێ هەرێمێ ب ڤیرژینیایێ رە چێدکەئوو دو بەشێن سەرەکەیێن چەم ب ناڤێ چەمێئا ناجۆستائوو چەمێ رۆجک جرەەک هەنە. چەمێ تبەر جرەەک، چەمەکئا ڤێ یا خوەزایی کو دەمەکێ د ناڤ پارک ناڤبەندا دانووستاندنا ناتۆنال ماللێ رە دەرباس بوو، د سالێن 1870ان دە ب تەڤاهی د بنێئە ردێ دە سەر چەم هاتە گرتن. چەم د هەمان دەمێ دە بەشەک ژ قەنالا باژارێ واسهنگتۆنێ یا کو نها داگرتی یە دەستوور دا دەرباسبوونا باژێر بەرب چەمێئا ناکۆستیایێ ڤە.

بلنداهیا خوەزایی یا هەری بلند ل هەرێمێ کو 125 مێترە ب سەرئا ستا دەریایێ ڤە یە، ل پارکا فۆرت رەنۆ لئا لیێ ژۆرین، ل باکورێ رۆژاڤایێ واسهنگتۆن، د.ج. یە. خالا هەری نیزمئا هەرێمێ دەڤەرێن چەمێ پۆتۆماکێ یە.

• 
  دیمەنەک ژئا ڤاهیا کۆنگرەیائا مەریکایێ، واسهنگتۆن، د.ج.
• 
  دیمەنەک ژ قەسرا سپی، واسهنگتۆن، د.ج.
• 
  دیتنا ژ ڤە یا گەۆرگەتۆون، واسهنگتۆن، د.ج.
• 
  دیتنا ژ ژۆر ڤە (ل رۆژاڤا دنێرە) کو جاپتۆل حللئوو مالا نەتەوەیی یا ل واسهنگتۆن، دج.ئا ڤاهیێن هوکوومەتێ یێن ل پێش تێنە دیتن.
• 
  فرۆشگەهئوو ئا ڤاهیێن یێن نوو ل سەر 14 ست. نو،ئو سترەەت جۆرردۆر ل واسهنگتۆن، د.ج.
• 
  ئاڤاهیا سازیا سمتهسۆنان، واسهنگتۆن، د.ج.

ئاڤهەوایا واسهنگتۆنێ شلئێ سوبترۆپیکال (کöپپەن: جفا)، یان ژیئۆ کیانووسی یە. د مەهێن زڤستانان دە ب بەرفئوو سارئێ جهێرەنگئە ئوو د مەهێن هاڤینان دە ژی گەرمئوو شلئە .

حەوا ب هاڤینان گەرمئوو شلئە کو گەرماهی ب ناڤینی یا تیرمەهێ یا رۆژانە 26،6 °جئوو هەوایا رۆژانە یا ناڤینی ل دۆرا %66، کو دکارە ببە سەدەما نەرەهەتیا کەسانە یا نەرم. Iندەکسێن گەرمێ ب رێکووپێک د بلنداهیا هاڤینێ دە نێزی 38 °ج (سانتیگرات) بلند دبن. د هاڤینا دە کۆمبیناسیۆنا (ژهەڤهاتن) گەرمئوو شلاتیە دبن سەدەما بائوو بارانێن پر جاری کو هنەک ژ وان جارنان دبە سەدەما باهۆزێن ل هەرێمێ دەردکەڤە.

باگەرا بەرفێ ب ناڤینی هەر چارئوو شەش سالان جارەکێ باندۆران ل واسهنگتۆنێ دکە. باگەرا هەری توند کو وەکی نۆر'ەاستەرس تێ زانین، پر جاران باندۆرێ ل هەرێمێن مەزنئێ ن دەریایا رۆژهلات دکە. ژ 27 هەتا 28ێ چلەیا سالا 1922ان، واسهنگتۆنێ ل گۆری پیڤانێن فەرمی 71 سم بارینا بەرفێ وەرگرتیە کو بارینا بەرفێ یا هەری زێدە یە ژ سالا 1885ان ڤر ڤە هاتیە تۆمارکرن. ل گۆری نیشەیێن کو وێ دەمێ دە هاتنە تۆمارکرن، باژار د چلەیا دالا 1772ان دە ژ بارینەک بەرفێ د ناڤبەرا 76ئوو 91 ساتیمێترە بەرف باریە.

باهۆز یان بەرماهیێن باهۆزان جارنان د داویا هاڤینێئوو دەستپێکا پاییزێ دە باندۆران ل هەرێمێ دکن. لێبەلێ ژبەرئا واییا باژێر ب گەلەمپەری دەما کو باهۆز دگهیژن واسهنگتۆن قەلس دبن. ژبەر لەهیا چەمێ پۆتۆماکێ کو ژ بەر تەڤلهەڤیا پێلا بلند، باهۆزێئوو هەرکینێن کو پێک تێ، تێ زانین کو زرارەک مەزنئا دراڤی ل تاخا گەۆرگەتۆونئا باژێر چێدکە. بارانێن جووربەجوور ل سەرانسەرێ سالێ ل واسهنگتۆنێ دبارە.

گەرماهیا هەری بلندئا تۆمارکری ب پیڤانا 41 °ج د 6ێ تەباخا سالا 1918ان دەئوو د 20ێ تیرمەها سالا 1930ان دە ل واسهنگتۆنێ هاتیە تۆما��کرن. گەرماهیا هەری نزمئا تۆمارکری -26 °ج د 11ێ سباتا سالا 1899ان دە، د بەریا باگەرا مەزنئا سالا 1899ان دە ل واسهنگتۆنێ هاتیە تۆمارکرن. د ناڤ سالەک گەلەمپەری دە ل باژار ب ناڤینی 37 رۆژان ل سەر 32 °ج گەرماهیئوو 64 شەڤان ل سەر نیشانا جەمەدێ 0 °ج (سانتیگرات)ئە یان ژی نزمترئە . ب ناڤینی، رۆژا یەکەمئا هەری کێمئا ن د بنێ سفرێ دە د 18ێ مژدارێ دە دەستپێدکەئوو رۆژا داوین ژی 27ێئا دارێ دە ب داوی دبە.

 ل وکمەدا جۆممۆنس مەدیایێن د وارێ واسهنگتۆن، دسترجتئۆ ف جۆلومبا دە هەنە.